یکی از عناصر شاخص معماری در بناهای مذهبی اسلامی بوده؛ که پیشینه ای کهن در معماری ایران دارد. درباره شکل گیری مناره نظرات مختلفی مطرح شده است. بعضی آغاز آن را به قبل از اسلام نسبت داده اند . مناره یکی از مهمترین عناصر مسجد و معماری اسلامی است که عبارت است از: « مکانی که مؤذن جهت گفتن اذان به آنجا می رود» لذا آن را گلدسته و مأذنه نیز گفته اند.
مناره چیست ؟
با توجه به اهمیت اذان در اسلام و کارکردهای ارشادی و تبلیغاتی آن، نیاز به مکانی اختصاصی برای مؤذن احساس شد.ساختمان مناره در آغاز صورت بسیار ساده ای داشت و آن عبارت بود از دیواری بلند و برج مانند که در بالای آن محلی برای مؤذن اختصاص داده شده بود. بعدها اطراف آن دیواری حصار مانند و روی آن سایبانی ایجاد شد و تکامل یافت.
مناره در واقع جاییست که یک اذان گو بالای آن میرفته و شروع به گفتن اذان می کرده. بصورت کلی می توان گفت وظيفه رسمي مناره فراهم كردن نقطه ديدگاهي است كه مؤذن از آنجا بتواند دعا يا اذان را تلاوت نماید. در هر روز پنج مرتبه اذان داده می شود: سحر، ظهر، نیمه بعد از ظهر، غروب آفتاب و شب. در بیشتر مساجد امروزی، اذان از مصلا (نمازخانه) از طریق میکروفون به سیستم بلندگوی مناره خوانده می شود.
ساخت و طراحی مناره
بافت فرهنگی-اجتماعی منطقه بر شکل، اندازه و شکل مناره ها تأثیر گذاشته است. مناطق و دوره های مختلف سبک های مختلفی از مناره ها را توسعه دادند. به طور معمول، محور برج دارای شکل استوانه ای، مکعبی (مربع)، یا هشت ضلعی است. پله ها یا رمپ های داخل برج به صورت خلاف جهت عقربه های ساعت به سمت بالا، بالا می روند. برخی از مناره‌ها دارای دو یا سه راه پله باریک هستند که در داخل یکدیگر قرار گرفته‌اند تا به افراد متعدد اجازه دهند به طور همزمان با خیال راحت پایین و بالا بروند. در بالای پله‌ها، بالکنی قسمت‌های بالای برج را احاطه کرده است و از اینجا مؤذن می‌تواند اذان دهد.
برخی از قسمت های مناره دارای بالکن های متعدد در امتداد شفت برج بودند. قله اغلب در یک ساختار فانوس مانند و یا یک گنبد کوچک، سقف مخروطی شکل، یا کلاهک سنگی منحنی به پایان می رسد که به نوبه خود توسط یک بند فلزی تزئینی در بالای آن قرار دارد. سنت‌های مختلف معماری نیز مناره‌ها را در موقعیت‌های متفاوتی نسبت به مسجد قرار داده‌اند. تعداد مناره‌های مساجد نیز ثابت نبود: در ابتدا فقط یک مناره با مسجد همراه بود، اما برخی از سنت‌های بعدی بیشتر ساخته شدند، به‌ویژه برای مساجد بزرگ‌تر یا معتبرتر.
مناره‌ها از هر ماده‌ای ساخته می‌شوند که به راحتی در دسترس است و اغلب از منطقه‌ای به منطقه دیگر تغییر می‌کند. در ساخت مناره‌های بلند و باریک عثمانی، آهن مذاب را درون حفره‌های از پیش تراشیده شده درون سنگ‌ها می‌ریختند که سپس سفت می‌شد و به چسباندن سنگ‌ها به یکدیگر کمک می‌کرد. این امر باعث می شود سازه ها در برابر زلزله و بادهای قوی مقاوم تر شوند
طراحی سازه مناره مسجد
طرح مناره ها و مساجد به طور کلی بر اساس خواسته و نیاز مشتریان تغییر می کند. تا به امروز انواع مختلفی از مساجد و مناره ها پدید آمده است. این سازه‌ها که با کارکردها و ویژگی‌های خود بینندگان را مجذوب خود می‌کنند، با توجه به ویژگی‌های مسجد و منطقه به‌طور ویژه طراحی شده‌اند.
طراحی ساختاری مناره نیز با توجه به آنچه معمار می خواهد به مردم بگوید متفاوت است. جدای از این، این سازه باید از نظر فنی درست باشد تا مناره سالم بماند و از هر گونه خمیدگی به شکل مناره در طول زمان جلوگیری شود.